Liuhusi rejiaun Sudeste Ázia, uma hanesan hela-fatin sai nu’udar núkleu husi maluk sira. Ne’e sai lo’os iha Timor-Leste, ne’ebé sentimentu komunidade nian maka’as tebes. Iha illa tropikál ki’ikoan ne’e, uma lulik sira harii ho ai no uza ai-tali maran hanesan uma-kakuluk, nu’udar símbolu husi identidade povu Maubere nian. Uma lulik kria fatin ida ne’ebe gerasaun hotu halibur hamutuk atu koalia no halo seremonia ritual sira.Família ida-ida liuhusi rai ne’e hetan uma lulik ida ne’ebé jerasaun oioin mak forma komunidade ida hasoru malu atu ko’alia no halo adat sira. Karakterístika sira husi Uma Lulik ida-ida troka konforme distritu, maibé ba sosiedade Maubere hotu Uma Lulik sai nu’udar fatin lulik atu hasoru, ko’alia no hafahe matenek no kultura lokál ho ema klosan sira husi komunidade. Uma lulik sira ne’e mós sai nu’udar dalan ba kontaktu diretu ho bei’ala sira, relasaun entre ema ne’ebé sei moris no ema mak mate ona.Iha distritu Oé-Cusse, bele hetan tipu Uma Lulik rua: ida mak hela iha foho no bolu Uma Suba no ida seluk mak hela iha tasi-ibun no bolu Ume Haltuna. Koko no hare durante ita bot sira nia tempu iha ne’e.