Matadalan ida ne’e iha detallu ba fatin ne’en (6) loa iha Oé-Cusse, ne’ebé hamutuk fornese informasaun jerál kona ba terenu iha rejiaun ne’e. Dalan hirak ne’e ladun difisil hahu husi minute 30 to’o oras 2 ho balun loron ida. Deskrisaun kona ba hiking idaidak inklui mós informasaun kona ba istória, no mós informasaun istória, no mós lojístika kona ba lao nian.
uluk Malai mutin nia tempu, hatene nu’udar “Nu’u ba’u”, hanesan bee-tudak furak lahalimar, ne’ebé hela iha ai-laran duni no tenke la’o óras rua husi knua Oé-foko. Tenke prepara atu halo ain sira bokon no favór husu autorizasaun husi ema lokál sira uluk hatama área ne’e. Saida mak ita hare: Be tuda/Tiris Fonte Sagrada, Bau (Aihoris Lokál), meant, toos komunidade nian, fatuk kuak, lekirauk, Manu fuik Ailaran. Presija matadalan ida.
Bee-Tudak iha ain-fatin Kutete: Tanba haktuir mota, ain-fatin ne’e hela iha ekosistema ida mak riku no kompleksu ne’ebé bainaka sira bele haree animál no ai-funan husi rejiaun ne’e. Ain-fatin ne’e inklui parte dahuluk husi ain-fatin tomak to’o Kutete, ne’ebé remata iha bee-tudak mak impresionante. Ema sira mak treina maka’as no ambisaun iha bele la’o ain-fatin hotu to’o Kutete, ne’ebé ema barak mak halai iha 1998 sei hela. Presija matadalan ida.
Ain-fatin Foho Pais hela iha foho sira Oé-Cusse nian, óras ida kareta nian husi Pante Makassar. Ain-fatin ne’e presiza óras ida ho balu atu bá tutun, ne’ebé ema mak bá pasiar bele hetan vista liuhusi Timor-Leste no aleinde fronteira Indonézia nian. Ne’e sai nu’udar fatin di’ak tebes atu haree loro-sa’e. Presija matadalan ida.
Viagen la’o sae durante menutu rua nulu resin lima nebe’e hahu hosi knua Oe-Tulo iha area Pante makasar nia kotuk, viagen ida ne’e sei lori ita bot sira la’o tuir rai naruk entre foho dramatis rua.Durante viagen ita bele hare plantasaun modo no plantasaun hudi. Wainhira foho lolon ne’e klot, dalan ne’e sai klot. Iha dalan ki’ik nebe’e maka komunidade hari’I, maibe la iha kaerfatin entaun presija konsentrasaun nebe’e diak. Ba sira nebe’e maka forsa nato’n , la’o sa’e nato’n ikus mai to’o iha be’e tuda Maonbelon. Be’e nia volume menus iha tempu bailoron , be’e tuda nia volume bot iha tempu udan no sei taka fatuk balun. Depois deskansa no goja paisajen be’e tuda maonbelon, visitante sira fila fali liu hosi dalan seluk. Parte hosi dala nebe sira tuir no fo posibilidade hodi hare paisagen iha foho lolon, no mos paisajen tasi hosi foho nia liur.
Ain-fatin Fatu-Suba – Legadu husi Portugál: Dalan ba fatu suba fasil atu asesu hodi haree Ruinas prizaun iha fatusuba, no mós iha tempo portugés nia ruinas ne’e sai nu’udar edifísiu ida ne’ebé boot liu iha Oé-Cusse. Prizaun ida ne’e lokaliza iha foho leten area Pante Makasar nian no mós sai hanesan rezidénsia ba administrador rejional nian. Iha fatin ne’e mós ita sei haree panorama furak Pante Makasar nian no tasi SAVU no ita sei hetan ksolok ne’ebé nakonu iha fatusba, wainhira ita ita hetan tan fatin furak ida hodi hare loromatan monu no mos ita haree fitu iha rai kalan. Estatua Na’in Feto Auxiliadora nian ne’e, harii besik fatuk kuak prizaun iha tempu invazaun indonezia. Tinan tinan dalan ba Fatusuba sai mos nu’udar peregrinasaun ba vizita Na´in Feto. La presija mata dalan lokal ba viagen la’o ain ida ne’e.
Ain-fatin Dalan Krus: Lokaliza iha portu Lifau nia oin, ne’ebé portugés sira embarka primiera mai iha 1515, dalan entre krúz sanulu resin haat iha Via Sakra ne’e oferese mos beleza ne’ebé furak husi parte osidentál Pante Makassar nian. Iha sesta-feira Santa, tinan tinan peregrinus sira hili fatin ne’e, ho partisipasaun másimu husi komunidade katóliku nian hodi hala’o Via Sacra (Dalan Cruz). La presija mata dalan lokal ba viagen la’o ain ida ne’e.
Ho hanoin katak buat hotu kona ba la’o sa’e (hike) ne’ebé deskuti ona iha guia ida ne’e relativamente seguru. Iha informasaun, preparasaun no planu ne’ebé di’ak sai esensiál kona ba la’o ho seguru. Toma atensaun durante tempu udan tanba iha posibilidade mota tun derepente. Presija hanoin katak Oé-Cusse hanesan rejiaun tropikál (rai manas), tanba ne’e presija prepara-an ba loron-matan, rai manas, no kosar nune’e mós insektus no animál sira hanesan susuk, labadai no samea, Sempre lori ho bee ne’ebé sufisiente ba ita nia la’o sa’e (hike) no uza roupa ne’ebé malirin no konfortavel hodi proteje-an husi loron-matan no rai manas. Oé-Cusse iha telemobile ne’ebe servisu diak, mas falin lao ain balun la iha rede bainhira halo viajen. Ami rekomenda atu download/utiliza rota lao ain iha Wikiloc antes hahu. Lista detaillu sasan ne’ebe atu lori bele hare iha tuir mai, no mos imformasaun ba dalan nian. Bainhira viajen liuhosi propriadade privadu no fatin sagredu sira, maioria ema sira ne’ebe halao viajen sei akompaña ho matadalan lokal.
Buat ne’ebé importante tebes atu lori wainhira la’o
